جایگاه نماز
جایگاه،اهمیت و منزلت نماز
دراسلام نماز از جایگاه،اهمیت ومنزلت بسیار رفیع و والایی برخورداراست وموضوعی مهمتر ازنمازوجود ندارد.درقرآن بیش ازصد آیه در مورد نماز و مسایل مربوط به آن می باشد.در سیره نبوی و اهل بیت (علیه سلام)نیز هیچ مسئله ای به اندازه نماز دارای اهمیت و سفارش نمی باشد.برای تبیین اهمیت نماز به چند محور باید توجه کرد:
1.نماز،منشورهمه ادیان الهی
2.اهمیت نماز از منظر پیامبر(صلوات الله علیه واله )
3.حالات اولیاء وبزرگان دین در نماز
4.واجب بودن نماز در همه حالات
1. نماز،منشورهمه ادیان الهی:
از زمان حضرت آدم (علیه سلام) آغازمی شود و دراسلام به عا لی ترین نقطه میرسد و در تمام ادیان الهی به عنوان نخستین عبادت محسوب شده وتمامی انبیاء به آن تا کید کرده اند وواجب میباشد.در سوره های ابراهیم آیه 40، مریم 55، لقمان 17، طه14، مریم 41، عنکبوت 45 سفارش نماز از پیامبران داشتیم.
2.اهمیت نماز از منظر پیامبر(صلوات الله علیه واله ):
پیامبر اکرم (صلوات الله علیه واله ) می فرماید: نماز پرچم اسلام ، کلید بهشت، میزان سنجش اعما ل، بهترین و محبوب ترین اعما ل نزد خداوند، معراج مومن، زینت اسلام، جواز عبور از صراط، سلاح مومن علیه کافر، نور چشم من و بالا ترین جهاد و هجرت می باشد.
در روایت دیگر:جایگاه نماز در دین همانند جایگاه سر در بدن است."نهج الفصاحه”
در روایت دیگر: نماز برترین واجبات بعد از شناخت خداوند است و اولین چیزی است که در روز قیامت، بنده بر آن محاسبه می شود.اگر آن پذیرفته شود سایر اعمال نیز پذیرفته می شود واگر پذیرفته نشود، سایر اعمال نیز پذیرفته نمی شود."ره توشه محمد مصباح یزدی”
3.حالات اولیاء وبزرگان دین در نماز:
رسول اکرم (صلوات الله علیه واله ) هر گاه وقت نماز فرا می رسید،گویا کسی را نمی شناسد و حال معنوی خاصی پیدا می کرد.و می فرمود: گرسنه از غذا سیر و تشنه از آب سیراب می شود و من از نماز سیر نمی شوم. “اسرار نماز قرائتی”
حضرت علی (علیه سلام) هنگامی که وقت نماز می شد،می لرزید و رنگ به رنگ می شد؛به آن حضرت عرض می کردند: این چه حالتی است؟ می فرمود: وقت ادای امانت رسیده آن امانتی که خداوند بر آسمان وزمین عرضه کرد ونپذیرفتند.نمی دانم آیا می توانم به خوبی آن را ادا کنم یا خیر؟ “بحار الانوار ج81″
ابو ایوب می گوید: امام باقر(علیه سلام) وامام صادق(علیه سلام) هر وقت به نماز می ایستادند،رنگ آنان گاهی سرخ می شد وگاهی زرد گویا آنان آنچه را می خواندند با چشم می دیدند.
“بحار الانوار ج81″
امام حسین (علیه سلام) آنقدر نماز در نزدش عزیز و محبوب بود که در شب عاشورا به حضرت ابوالفضل(علیه سلام) فرمود: امشب را به من مهلت بدهند برای اینکه خدای سبحان می داند؛ انی احب الصلوه و حضرت در ظهر عاشورا در اوج جنگ و تیر باران دشمن ، به نمار ایستاد و فضای دشت کربلا را به عطر دلنواز نماز معطر ساخت.
پیامبر اکرم (صلوات الله علیه واله ) می فرماید: دخترم فاطمه(سلام الله علیها ) سیده و خانم زنان جهان هنگامی که در محراب نمازش در مقابل پروردگارش می ایستاد نوری برای ملاِِئکه آسمان می درخشید همان طور که نور ستارگان آسمان برای اهل زمین می درخشد و خداوند عز و جل به
ملائکه اش می فرماید: ای ملائکه ما ببینید که کنیزم فاطمه(سلام الله علیها ) خانم کنیزان من ، در حالی که در مقابل من ایستاده بدنش از ترس می لرزد با حضور قلب به عبادت کردن من روی آورده است.شما را شاهد می گیرم که من پیروان او را از آتش جهنم در امان نگه می دارم. “بحار الانوار23″
نماز سید الساجدین از عجایب برنامه های روزگار است:
آن حضرت در شبانه روز هزار رکعت نماز می خواند.چون وقت نماز می رسید بدنش می لرزید و رنگش زرد می شد.چون به قرائت مالک یوم الدین می رسید آنقدر تکرار میکرد که نزدیک بود قالب تهی کند . ” نماز چهارده معصوم “
آری ، همانگونه که ماهی ها از شنا کردن خسته نمی شوند اولیاء خداوند نیز از عبادت و نماز خسته و ملول نمی شوند ، بلکه با هر عبادتی شوق و علاقه بیشتر جهت عبودیت و نیایش به درگاه خداوند می یابند .
حالت های عرفانی امام خمینی ره :
یکی از نوه های امام نقل می کند که : اوایل جنگ بود ناگهان صدای ضد هوایی به گوش ما رسید و چون تا آن روز با صدای ضد هوایی آشنایی نداشتیم ، احساس کردیم که هر صدایی به منزله انفجار بمب است و سراسیمه به اتاق امام خمینی رفتیم ولی امام در ایوان اتاق مشغول نماز خواندن و عبادت بودند . گویی اصلا صدایی نشنیده بودند و اصلا متوجه ورود ما به آنجا نشدند و ما با دیدن این منظره احساس آرامش پیدا کردیم .
4.واجب بودن نماز در همه حالات:
نمازتنها واجبی است که در هر شرایطی بایدآن را انجام داد . در حال نشسته و خوابیده ، توقف و حرکت ، سلامت و بیماری ، غرق شدن…ودر هیچ صورتی از شخص مکلف ساقط نمی شود در صورتی که سایر واجبات الهی در شرایط خاص از مکلف ساقط می شود .
خلاصه فلسفه ، اسرار و آثار نماز
نماز چیست ؟ پیامبر اکرم ( ص ) می فرماید : اگر بدانی که نماز چیست و با چه کسی نجوا و مناجات می کنی خسته نشده و به این سو و آن سو ملتفت نمی شوی و نماز را به اتمام نمی رسانی . “بحار الانوار ج 82 “
1 – نماز و نیاز : یکی از دلایل عبادت و بندگی خدا احساس نیاز و وابستگی محض انسان به خداوندبی نیاز مطلق است . این بندگی سود است برای انسان و مایه عزت ، سعادت و خوشبختی خود انسان است .
مثال: اگر معلم به شاگردش می گوید درس بخوانید نفع این درس خواندن به خود آنان برمی گردد و برای معلم سودی ندارد .
2- نماز میثاق با خدا و تشکر از اوست : نماز علاوه بر آنکه میثاق با معبود است بهترین شکرگزاری از ولی نعمت است . در سوره کوثر می خوانیم که خداوند فرمود : ما به تو کوثر دادیم ، خیر زیاد عطا کردیم ؛ پس نماز بخوان یعنی به شکرانه ی عطایای ما نماز به پا دار .
روزی پیامبر اکرم ( ص ) به همراه عده ای از اصحاب خود از جایی عبور می کردند ناگهان سگی شروع به پارس کردن نمود . پیامبر(صلوات الله علیه واله ) فرمود : آیا فهمیدید این سگ چه گفت؟ اصحاب گفتند : خیر ! پیامبر فرمود : این حیوان گفت ای پیامبر خدا من همیشه خدای مهربان را شکر می کنم . بهره من در این جهان خلقت این شد که سگ شوم .اگر انسان بی نماز بودم چه می کردم.
3 – نماز سرود یکتا پرستی : نماز باید روح ما را در برابر عوامل شرک زا و آلوده کننده ای که در زندگی روزمره با آن سروکار داریم پاک و یکتا پرست نگه دارد .
امام حسن مجتبی (علیه سلام) می فرماید : ای آدمیزاد که پروردگارت با تو به خلوت نشسته چه کسی مثل توست ؟هر گاه بخواهی بر او درآیی ،وضو می سازی و در برابرش می ایستی.او میان تو و خودش حجابی قرار نداده تا از غم ها و تنگدستی هایت به پیشگاه او شکوه ببری و نیازهایت را از او بخواهی و در کارهایت از او مدد جویی .
4 – نماز زنگ بیداری : یک هشداردرشب وروزمی باشد که شبی گذشت وروزی شروع می شود.
5 – نماز پاسخی به حس پرستش : پرستش جزیی از وجود و کشش فطری انسان است . گاهی در مسیر صحیح قرار می گیرد و انسان را به خدا پرستی می رساند و گاهی در مسیر جهل یا انحرافات که به پرستش سنگ ، چوب و … می کشاند . انبیاء برای ایجاد حس پرستش نیامدند بلکه بعثت آنان برای هدایت این غریزه فطری به مسیر درست است .
6 – نماز مایه آرامش دل : یکی از آثار نماز ، آرامش روح و دور شدن از هرگونه دغدغه و نگرانی است . دیل کارنگی روانشناس مشهور غرب می نویسد : در آمریکا بطور متوسط در هر 35 دقیقه یک نفر خودکشی می کند و در هر دقیقه یک نفر دیوانه می شود . اگر این مردم از تسکین خاطر و آرامش که دین و عبادت به آدمی می بخشد ، نصیبی داشتند ممکن بود از اغلب این خودکشی ها و بیماریها جلوگیری شود . (( رحیم کارگر – نشر روح ))
هنری لنگ روانشناس معروف انگلیسی پس از تحقیقات بالینی بر روی بیش از ده هزار نفر افسرده ، مجرم و تبهکاراین گونه می نویسد :
اینک به خوبی اهمیت دینی را در زندگی انسان درک می کنم و از میان تمامی آزمایشات ، این نتیجه را دریافتم که هر کس به دین و اعتقاد دینی گردن سپارد یا با عبادتکده ای در ارتباط باشد از شخصیت انسانی والا برخوردار است . و در مقایسه با آن کس که ایمانی ندارد و با عبادتی در تماس نیست کرامت خاصی دارد .
(( رضوان طلب – محمد رضا پرستش آگاهانه چاپ دوم ))
7 – نماز محو کننده خودبینی و تکبر : کسی که به این صفت رذیله مبتلا شود ، سلامت جان و راحتی زندگی از او سلب می شود و دائم در بحران روحی است .
8 - نماز بازدارنده انسان از گناه : ان الصلوه تنهی عن الفحشاء والمنکر . (عنکبوت 45 )
نمازگزاز واقعی از ارتکاب اعمال زشت خودداری می کند ، دروغ نمی گوید ، غیبت نمی کند ، حقوق دیگران را پایمال نمی کند و به جان و مال و ناموس مردم خیانت نمی کند . هر چه گرایش انسان به خدا و معنویت بیشتر شود ظلم و ستم و گناه کاهش پیدا می کند .
9 – نماز کلید حل مشکلات : واستعینو بالصبر و الصلوه
ابوعلی سینا برای حل مسایل دشوار دو رکعت نماز می خواند و گره از کارش باز می شد .
10 – نماز کلید خوشبختی : پیامبر (صلوات الله علیه واله ) فرمود : خوشبخترین مردم در نظر من مومنی است که متعلقاتش کم و از نماز بهره مند باشد .
11 – نماز بزرگترین عامل تربیت :
12 – نماز عامل بهداشت و سلامت جسم :
چگونگی نماز
متاسفانه نماز در جامعه ی اسلامی به عنوان (( خیرالعمل )) جایگاه ، اهمیت و منزلت خود را آنگونه که شایسته است ، بازنیافته است . کافی است هنگام بانگ اذان نظری به کوچه و بازار ، فروشگاه ها ، خیابان ها ، رستوران ها و … بیفکنیم و ببینیم که نسبت جمعیت رها شده در این مکان ها در مقایسه با آنچه در صفوف نماز جماعت مساجد در حال انجام این فریضه ی الهی هستند چگونه است . چرا ؟
برای تبین چگونگی نماز بر اساس ایات و روایات ، یک نماز خوب ، مقبول و واقعی دارای شرایط و ویژگی هایی است که عبارتند از :
1 – نماز باید خالصانه باشد .
2– نماز باید خاشعانه و با خضوع باشد .
3 – نماز باید عاشقانه باشد .
4 – نماز باید عالمانه و آگاهانه باشد .
5 – نماز باید بموقع خوانده شود .
6 – نماز باید با حضور قلب باشد .
7 – نماز باید حتی الامکان با جماعت خوانده شود .
1– اخلاص – اینکه انسان عمل خود را فقط به قصد انجام فرمان الهی و جلب رضایت او انجام دهد . اگر نیت نماز درست باشد گوهری قیمتی خواهد شد که انسان را به اوج تقرب الهی می رساند و اگرهم نیت فاسد باشد همان گوهر تبدیل به عنصری مضرومخرب می شود
و صاحب عمل را تا به جهنم می کشاند . (( سوره بینه – آیه 5 ))
نقطه مقابل اخلاص ” ریا ” می باشد . ریا نوعی شرک است .
داستان : بهلول گروهی را دید که مسجدی می سازند و ادعا می کنند که کارشان برای خداست . او بر سنگی نوشت بانی این مسجد بهلول است و آن را شبانه بر سر در مسجد نصب کرد . روز بعد کارگران سنگ را دیدند و به هارون الرشید ماجرا را گفتند . او بهلول را حاضر کرد و پرسید : چرا مسجدی را که من می سازم به نام خودت کرده ای ؟ بهلول گفت : اگر تو مسجد را برای رضای خدا می سازی بگذار نام من بر آن باشد خدا که می داند بانی مسجد کیست او که در پاسخ دادن اشتباه نمی کند . بهلول با این حرکت به هارون الرشید فهماند که کارش خالصانه و به قصد قربت نیست . (( کتاب آشنایی با چیستی ، چرایی و چگونگی نماز – مقاومت بسیج ص 88 ))
2- نمازباید خاشعانه باشد : خشوع یعنی خاکساری ، توجه محض به خداوند .
بعضی ها در نماز حواسشان پرت است و با سر و دست و لباس خود بازی می کنند به این طرف و آن طرف نگاه می کنند حرف دیگران را گوش می کنند و توجه قلبی ندارند . اینها همه نشانه این است که خشوع ندارند .
پیامبر (صلوات الله علیه واله ) شخصی را در ضمن نماز دید که با دستهای خود بازی می کرد فرمود :
اگر قلب او خاشع بود ، اندامهایش نیز خاشع می شدند زیرا قلب سلطان اعضای تن است و چون قلب خاشع نیست و بازی می کند دست و پا و سایر اندام های بدن در حال بازی هستند و خشوع ندارند . ( سفینة البحار ج3 )
برای اینکه در نماز خشوع پیدا شود باید به نکات ذیل توجه شود :
الف ) توجه به بزرگی و عظمت خداوند .
ب ) خوف از خدا به سبب گناهان و معاصی .
داستان : مردی با اهل خانه اش به مسافرت دریا می رفتند و در وسط دریا طوفانی پیش آمد که کشتی غرق شد و تمام سرنشینان آن کشتی مردند به غیر از آن زن که توسط تکه چوبی به ساحل یک جزیره آمد . در آن جزیره مردی که دزد دریایی بود زندگی می کرد و وقتی که زن به نزد او رفت ، آن مرد بدجنس تعجب کرد و گفت تو از جنی یا انسی . گفت من از انس هستم و ماجرای خودش را تعریف کرد . مرد فاسد خواست که به او نزدیک شود آن زن از ترس به خود می لرزید و دوری می کرد . مرد پرسید ای زن از چه می ترسی ؟ آن زن به آسمان اشاره کرد و فهماند که از خدا می ترسد . مرد گفت چطور ! مگر تا به حال از این کارها نکرده ای گفت نه تا به حال از این گناه ها مرتکب نشده ام . مرد گفت : پس برای چه آنقدر می ترسی . گفت چون خدا می بیند و من خوف از خدا دارم . مرد ناگهان به خودش آمد و به فکر فرو رفت و زن را رها کرد و پیش خود گفت من که این همه از این کارها کرده ام چرا مثل این زن نیستم و خوف از خدا ندارم در حالی که این زن تا به حال این کاررا انجام نداده ، ترسان است . و همین امر باعث شد که او توبه کند و با اولین کشتی که به جزیره آمد رفت تا به خانه و زندگی خودش برگردد . دربین راه با مرد مومنی آشنا شد و وقتی از کشتی پیاده شدند مجبور بودند مسافتی را با هم طی کنند و همسفر شوند . آن مرد بین راه نماز می خواند و دعا می کرد و با خدا راز و نیاز می کرد و هوا هم خیلی گرم و سوزان بود . مرد مومن به آن مرد گفت بیا با هم دعا کنیم که خداوند ابری را برایمان سایه بان کند تا زیاد اذیت نشویم . مرد گفت من دعا بلد نیستم و تا بحال دعا نکرده ام . مرد مومن گفت پس من دعا می کنم تو آمین بگو. گفت : بسیار خوب .
آن مرد مومن دعا کرد و آن یکی آمین گفت و ناگهان ابری ظاهر شد و مرد تعجب کرد که چقدر سریع دعایشان مستجاب شد . مقداری از راه را با هم آمدند و به یک دوراهی رسیدند که مجبور بودند از هم جدا شوند . وهنگامی که مرد مومن راهش را جدا کرد خیال کرد که ابر از سر او عبور می کند ولی دید که ابر از بالای سر آن مرد گذشت و همراه او شد . برگشت و به آن مرد گفت : عجیب است تو که می گفتی تا بحال با خدا نبودی پس چطور است که این ابر بالای سر تو آمده این نشان می دهد که با دعای تو این ابر بوجود آمده است نه با دعای من ! ماجرا را تعریف کرد و آن مرد مومن گفت : آفرین بر تو . تو کاری کردی که هر کس نمی تواند و به پاس این عمل تو ، خداوند این مقام را به تو داده است . پس نتیجه اینکه هر کس از خدا ترسان باشد و عملی را که گناه است ، انجام ندهد خداوند به او این مقام را می دهد که دعایش مستجاب شود . (( اصول کافی ))
ج ) توجه به صفات جمال الهی
3- نماز باید عاشقانه باشد .
4– نماز باید عالمانه و آگاهانه باشد .
5– نماز باید بموقع خوانده شود .
داستان : یک مهندس روسی تعدادی کارگر ایرانی را برای کار استخدام کرده بود . کارگران بنا به وظیفه شرعی ، هنگام اذان که می شد برای خواندن نماز از کار دست می کشیدند . یک روز مهندس به آنها اخطار کرد که اگر هنگاه کار نماز بخوانند ، آخر ماه از حقوقشان کسر می شود . افرادی که ایمانشان ضعیف و سست بود ، نماز را به آخر وقت موکول نمودند . اما عده ای بدون ترس از کم شدن حقوق همچنان در اول وقت نماز ظهر و عصرشان را اقامه می کردند . آخر ماه مهندس به آنان که نمازشان را در اول وقت خوانده بودند بیشتر از حقوق عادی پرداخت می کند . کسانی که نماز خود را بعد از اتمام کار می خواندند اعتراض کردند که چرا حقوق آنها را زیاد تر داده است ؟ مهندس گفت : اهمیت دادن آنها به نماز اول وقت و صرف نظر کردن از کسر حقوق ، نشانگر آن است که ایمان آنها از شما بیشتر است و این قبیل آدمها هرگز در کار خیانت نمی کنند همچنان که به نماز خود خیانت نکردند . ( سید حسن موسوی خراسانی – نماز نیاز من )
6- نماز باید با حضورقلب باشد.هر چیزی روح و جسم دارد.روح نماز در حضور قلب است.برای اینکه در نماز حضور قلب داشته باشیم لازم است گام هایی را طی کنیم:
1- در حین نماز توجه به معانی نماز داشته باشیم.
2-توجه به اینکه در مقابل چه کسی ایستاده ای و عظمتش را درک کنیم.
3-اینکه فکر کنیم آخرین نمازی است که می خوانیم.و………
-7 نماز باید حتی الامکان با جماعت خوانده شود .
«پیامبراکرم(صلی الله علیه واله وسلم)فرمود:یک نماز با جماعت، بهتر از چهل سال نماز فرادا در خانه است.پرسیدندآیا یک روز نماز؟ فرمود:بلکه یک نماز.»مستدرک الوسائل/ج6/ ص466
وحدت امت اسلامی از مسائلی است که اسلام به آن اهمیت بسیاری داده است وبرای حفظ و ادامه آن،برنامه هایی ویژه ای داردکه یکی از آنها نماز جماعت است.
والسلام علیکم…..
