امیر توکل کامبوزیا یکی از پیشگامان مبارزه با صهیونیسم در ایران شناخته می شود . این مرد بزرگ در سال 1283 در تهران متولد شد و در 70 سالگی در زاهدان توسط عوامل رژیم پهلوی به دلیل فعالیت ها و مبارزات ضد صهیونیستی و ضد استبدادی اش به شهادت رسید. در این گزارش به بررسی زندگی این رادمرد می پردازیم.
گروه گزارش ویژه مشرق؛

امیر توکل کامبوزیا یکی از پیشگامان مبارزه با صهیونیسم در ایران شناخته می شود . این مرد بزرگ در سال 1283 در تهران متولد شد و در 70 سالگی در زاهدان توسط عوامل رژیم پهلوی به دلیل فعالیت ها و مبارزات ضد صهیونیستی و ضد استبدادی اش به شهادت رسید.

زندگی نامه مرحوم کامبوزیا

استاد امیر توکل کامبوزیا فرزند امیر بابا مشیردیوان در33ماه دلو 1283 هجری شمسی در تهران متولد شد و اصالتا از اکراد زعفرانلو که ساکن قوچان هستند،میباشد.
او تحصیلات ابتدایی را بدوا در تهران،مدرسه علمیه واقع در خیابان (شنی سابق)گلشن فعلی ومدرسه رحیمیه مشهد به مدیریت میرزاسید علی خان و دوره متوسطه را در دبیرستان احمدی مشهد به تصدی میرزا جوادخان و استادانی چون غلامرضاخان ریاضی و منتخب الملک را گذرانده و برای ادامه تحصیلات عالی عازم تاشکند گردیده ودر بحران انقلاب روسیه به ایران برگشت .
استادکامبوزیا دوره مدرسه نظام ژاندارمری را به مدیریت و استادی کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان سپری نمودو به سال 1300 شمسی به علت لیاقت وشناختی که کلنل پسیان از وی داشته به ریاست تلگراف و رموزات خود انتخاب می‌نماید پس از شهادت کلنل به سیستان وبلوچستان تبعید می‌گردد.

مرحوم کامبوزیا
از اندیشمندان شهید ضد صهیونیسم

ازسال1301الی1303بازرس دارایی در اداره راه و متصدی باجگیرخانه (مالیاتی-دارایی)تربت حیدریه
از سال 1304الی 1306رئیس دارایی بلوچستان
ازسال1307الی 1312دبیر دبیرستان شوکتیه بیرجند
از سال 1313تازمان فوت کلیه وقتش به مطالعه ، تالیف و کشاورزی گذشته است.

مرحوم استاد امیر توکل کامبوزیا در کتابخانه خویش

مسئولیت های شغلی استاد کامبوزیا

درسال1300متصدی امور تلگرافی مرحوم کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان بودند وپس از شهادت کلنل تا 1305 بازرس شعبه های در آمد بین مشهد و زاهدان .

مرحوم کلنل محمد تقی خان پسیان

ازسال1305تا1307پیشکاردرسال1308براثراصرار وتقاضای مرحوم شوکت الملک برای اقدام به تبدیل شوکتیه بیرجند از وضع ادبی به علمی وتعلیم زبان فرانسه در آنجا مشغول به خدمت شدم.سال1312به زاهدان آمدم تا مزرعه ای راکه قبلا آباد کرده بودم فروخته به خارج از ایران مهاجرت کنم مرحوم مهدی قلی خان تاج بخش که سوابق خانوادگی با ما داشتند به سمت استانداری سیستان وبلوچستان زاهدان درآمدندومرا از این تصمیم بازداشته وبه زراعت پرداختم.

سال1320با تمام عوارضش رسید وباز دوره تعالی وترقی شناسانه وعسرت وبدبختی ثابت قدمان خداپرست ومیهن خواه رسید.
ازسال1326تا1327رهبری حزب دموکرات ایران رادر استان برعهده داشتم.

مرحوم امیر توکل کامبوزیا و فرزندانشان

درسال1331مرحوم دکتر مصدق،اینجانب را به سمت مسئول حزب ایران در استان منصوب نموده بدینسان دوران پرفراز ونشیب استاد علامه کامبوزیا از زبان خود ایشان دورانی پر رنج وزحمت وتلاش است ایشان در زمان حیات خویش در زمینه سیاسی به سیاست گذشتگانی چون آیت ا…کاشانی وجمال عبدالناصراحترام می گذارد.

مرحوم کامبوزیا به سیاستمداران دینی گذشته همچون آیت الله کاشانی احترام می گذاشت

مرحوم کامبوزیا از سیاستهای اسلامی انقلاب امام خمینی شدیدا پشتیبانی می نمود ودر ارتباط با این علاقه وارشاد علاقمندان به اعلامیه ونشریات امام از هیچ کوششی فروگذار نکرده وبه همین جهت آخرین بار سال1349توسط عمال ساواک دستگیرشد. استاد بجز زبان فارسی به زبانهای عربی،فرانسه،روسی،انگلیسی وترکی تسلط کامل داشت ودر حکمت وعرفان وتفسیر،فلسفه ومنطق وبه خصوص تاریخ صاحب نظر بود چنانکه نظرش درباره تاریخ این بود که علم تاریخ از همه علوم سخت تر وازهرعلمی محتاج تر است.مطالعات وتالیفات استاد با اینکه به چندین جلد می رسد همگی به صورت مجمل وبه عقیده خودش ناقص ولی در نزد علمای بیگانه وخودی دارای ارزش فراوانی می باشند.

فعالیت های سیاسی مرحوم کامبوزیا

فعاليت‌های سياسي كامبوزيا به دو دوره زماني خاص تقسيم بندي می‌شود:

الف) از سال‌های 1300 تا 1332

در تقسيم بندي اول همانگونه كه اشاره رفت، كامبوزيا شيفته مرحوم كلنل محمد تقي خان پسيان می‌شود كه عليه استبداد داخلي – رضا خان مير پنج- پرچم مبارزه را در خطه خراسان علم نموده است. با كشته شدن وي، كامبوزيا كه به رياست تلگراف و رموزات خراسان از طرف پسيان منسوب شده بود، به دزد آب (زاهدان) مهاجرت می‌كند هر چند كه بسياري بر اين عقيده اند كه وي از سوي رضا خان تبعيد شده است.
در زمان استبداد رضاخاني (20-1304) با توجه به ايجاد خفقان توسط وي و تازه تاسيس بودن شهر زاهدان، تقريبا فعاليت سياسي خاصي از ايشان ديده نمي شود.

در زمان استبداد رضا خانی ، مرحوم کامبوزیا به زاهدان تبعید شد.

در اواخر دهه 20 كه نغمه‌های رهايي از يوغ استعمار انگليس در كشور نواخته شد، شهيد نواب صفوي توسط استبداد داخلي دستگير گرديد. مرحوم كامبوزيا در نامه‌اي به مرحوم آيت ا… كاشاني، حمايت خود را از نواب چنين عنوان داشت:

زاهدان- اول تير ماه 1327

بنده خداوند آقاي سيد ابوالقاسم كاشاني
از بازداشت سيد مجتبي نواب صفوي هيچ تاثري بر افراد مجاهد ما نخواهد بود، زيرا او به مزد خود رسيده، از خداوند اميدواريم كه شديد ترين مرحله آن نصيب ما گردد… البته اين شخص از حيث مقام با ما مساوي نيست.

شهید نواب صفوی

كامبوزيا براي خدمت به دين اسلام و كشور ايران اين بار با قبول رهبري حزب ايران كه توسط دكتر مصدق به وي پيشنهاد شده بود، به فعاليت سياسي خود ادامه داد. در پي قطع روابط ايران و انگليس كه به دنبال اختلاف بر سر ملي شدن نفت بوجود آمده بود، كامبوزيا در نامه اي خطاب به آيت ا… كاشاني چنين ابراز مسرت و شادماني نمود:

” به مژده بستن كنسول گري‌های دولت ستمگر انگليس، مفتخرم خدا را گواه دهم كه مال و قلم وزبان و جان خود و تمام فرزندان و كسانم را براي انتقام از اين دشمن بي آزرم بشريت و غلامان فرومايه او در ايران تا دم واپسين در اختيار شما گذارم.”

در اين سال‌ها (دهه 1320) كامبوزيا يكي از افراد متنفذ، مقبول، موجه و صاحب امتياز در استان سيستان و بلوچستان شناخته می‌شده است. يكي از عوامل اسد ا… علم در 28\10\1330 در خصوص نفوذ كامبوزيا در ميان مردم استان( به علم) چنين گزارش می‌دهد:
” وضع زاهدان را به طور اختصار به عرض می‌رساند: شهر تقريبا صدي 30با ريگي، بقيه صدي 20به نام آقايان كفعمي و توكل كامبوزيا… است.”

به دنبال كودتاي نافرجام 25 مرداد 1332 و فراري شدن شاه از كشور، مرحوم كامبوزيا طي نامه اي به دكتر مصدق، محاكمه و مجازات دسيسه كاران را خواستار می‌گردد. با انجام كودتاي دوم( 28 مرداد) و موفقيت كودتاگران كه در نهايت به بازگشت استبداد به كشور منتهي شد، مرحوم كامبوزيا نيز مانند بسيار از چهره‌های سياسي كشور براي مدتي در لاك انزوا فرو رفت و موقتا فعاليت‌های سياسي را به كناري نهاد. شايد در اين سال‌ها ( از سال 1332 تا 1342) او به دنبال رهبري می‌گشت كه با پيروي از وي راه را از بيراهه بشناسد.

ب) از سال‌های 1342 تا مهر 1353

در اين سال‌ها نهضت حضرت امام خميني (ره) آغاز به فعاليت می‌كند و مرحوم كامبوزيا به فعاليت‌های خود عليه رژيم محمد رضا شاهي وسعت می‌دهد. در سال 1342 به صورت پاره وقت به استخدام اداره راديو زاهدان در می‌آيد و اين همان فرصتي بود كه سال‌ها به دنبالش می‌گشت تا صورت واقعي رژيم را به مردم نشان دهد. بنابراين با ارائه نطق هايي عليه شاه و انتقاد از حكومت او بغض خود را می‌تركاند، هر چند كه ساواك اجازه پخش اين بغض تركيده را هيچگاه نمي دهد. در نتيجه کامبوزيا به بزرگترين سوژه ساواك در استان سيستان و بلوچستان تبديل می‌شود و از آن به بعد ساواك در نامه نگاري‌های مختلف و دستورات به منابع خود، خواستار جمع آوري اطلاعات و اخبار از كامبوزيا می‌گردد.

استدلالات و شخصيت علمي مذهبي كامبوزيا در ساواك زاهدان، كاركنان اين سازمان مخوف را مقهور خود نمود به حدي كه پس از حضور سه هفته بازداشت در نهايت با عنوان اينكه وي فردي فاضل و دانشمند است،او را آزاد نمودند!

دستگیری و آزاد شدن مرحوم کامبوزیا

به دنبال تصويب قانون كاپيتولاسيون و اعتراض حضرت امام به آن كه در نهايت به تبعيد ايشان به تركيه منجر گرديد( آبان 1343) كامبوزيا كه در صدد روشن نمودن افكار مردم و آشنا نمودن آنان با اقدام رهبرش بود، در اداره راديو سعي در تبليغ فعاليت‌ها و مواضع حضرت امام در ارتباط با كاپيتولاسيون نمود:
” واقعا ما مردم خيلي بدبخت هستيم، همه چيزمان را گرفته اند، شرفمان را، ثروتمان را، همه چيزمان را، اگريك سرباز آمريكايي در خيابان در انظار مردم به خواهرمان، به زنمان دست درازي كند، قدرت اعتراض نداريم. اينها مصونيت دارند، براي آنكه ارباب ما هستند، هيچكس نمي تواند بگويد بالاي چشمتان ابروست…”

سند تصویب کاپیتولاسیون

در پي اين سخنان، ساواك استاد كامبوزيا را به اتهام (( طرفداري از روحانيون افراطي )) تحت نظر قرار می‌دهد. ساواك پس از مدتي وي را از اداره راديو اخراج، صلاحيتش را در شوراي داوري شهرستان زاهدان رد و از تدريس او در دانش سراي عالي تربيت معلم زاهدان جلوگيري می‌كند. اين اقدامات نتوانست در روحيه فولادين اين اسلام شناس مجاهد خللي ايجاد كند و كماكان به فعاليت‌های خود عليه رژيم در قالب روشن نمودن افكار عمومي و توزيع و پخش سخنراني‌های حضرت امام ادامه داد. استمرار اين اقدامات در نهايت منجر به احضار وي به ساواك گرديد و مامور در گزارش خود (1153\11\ه- مورخ 1\2\49) نوشت:

” اينجانب به نامبرده بالا تفهيم نمودم كه اعمال و گفتارش تحريك افكار عمومي بوده و بايد نسبت به اعمال خود تجديد نظر نمايد.”
مرحوم كامبوزيا با بي توجهي به تذكرات و هشدارهاي ساواك به فعاليت‌های خود عليه رژيم ادامه و حتي آن را افزايش داد. در اين راستا، مامور ساواك در نظريه كارشناسي خودبا نااميد شدن از كنترل و هدايت وي نوشت:

“… مزرعه او كانون افراد ناراضي و ناراحت و مخالف وضع موجود شده است… هر قدر ستاد عمليات از راه پند و اندرز و نصيحت راه مماشات را بپيمايد، بر جسارت و گستاخي او افزوده و دال بر ضعف قواي دولتي خواهد نمود و جري تر خواهد شد.”

با توجه به استمرار فعاليت‌های كامبوزيا عليه نظام ستم شاهي، ساواك اقدام به دستگيري وي نمود و در گزارش خود (مندرج در اسناد) نوشت:

” پس از اخذ نمايندگي دادستاني در تاريخ ‏27‏/8‏/ 49‏ منزل امير توكل كامبوزيا را بازرسي و مدارك و اسنادي حاكي از فعاليت‌های نامبرده عليه امنيت و مصالح كشور و همچنين اهانت به مقام شامخ سلطنت بدست آمد. لذا مشاراليه بلافاصله بازداشت، تقاضاي صدور قرار تامين از بازپرسي دادسراي نظامي دادگاه عادي 16 كرمان گرديد…”

ایشان سه هفته در بازداشت بوده و ساواک در همان روز دستگیری به تفتیش منزل ایشان پرداخته و یادداشت های زیادی از ایشان را که در مورد صهیونیسم بوده است را توقیف می کند.

پس از دستگیری ایشان ، داماد مرحوم کامبوزیا با آقای فرانسوا بالزان – نایب رییس انجمن فرهنگستان نژاد شناسی فرانسه – تماس می گیرد و حادثه را ذکر می کند . بالزان با دربار ایران تماس گرفته و عنوان می کند که یک آدم حسابی در ایران است و او را هم دستگیر کرده اید. پس از این جریان مرحوم کامبوزیا از زندان آزاد می شود.

مرحوم کامبوزیا در مورد یادداشت های ضبط شده خود توسط ساواک همان موقع گفته بودند که این یادداشت ها در ایران نمی ماند و توسط ساواک به تل آویو و یا امریکا فرستاده میشود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و جستجوی ساواک برخی از یادداشت های ایشان پیدا شد اما یادداشت های زیادی که راجع به صهیونیسم از ایشان در سال 1349 ضبط شده بود ، هرگز یافت نشد.

مرحوم کامبوزیا و مبارزه با صهیونیسم

فضای سیاسی جاری در جمهوری اسلامی با فضای سیاسی در دوران قبل از انقلاب اسلامی بسیار متفاوت بوده است و باید برای درک مواضع مرحوم کامبوزیا به آن جو سیاسی توجه کامل کرد برای مثال در زمان قبل از انقلاب اسلامی ایشان در ادبیات خودشان بین یهود و صهیونیسم فرقی قائل نبودند و منظور از یهود در ادبیات ایشان همان جریان صهیونیسم است.

لباس های صهیونیست ها با موضوع تمسخر کشتار در فلسطین

یکی از فعالیت های جالب مرحوم کامبوزیا در اطلاع رسانی در مورد خطر صهیونیسم و مبارزه با این غده سرطانی به سالهای پس از آزادی از زندان ایشان باز می گردد ایشان هفته ای یک جلسه با مسئولان مختلف سیستان و بلوچستان داشته و در آن جلسان از خطرات یهود و صهیونیسم به صراحت سخن می گفتند البته برای اینکه برای ایشان خطری پیش نیاید یکی از پسران ایشان همراه مرحوم بوده و در نزدیکی محل جلسه منتظر خروج ایشان از جلسه می مانده است.

محمود زند مقدم در كتاب حكايت بلوچ خود نقل می‌كند كه اول موضوعي را كه استاد با من در ميان گذاشتند، در خصوص استعمار نارنجي(يهوديان) بود:

“استعمار چندين نوع دارد، يك استعمار نداريم، اشتباه نشود. هر استعمار رنگي دارد براي خودش، توسط اين رنگها ما انواع استعمار را تميز می‌دهيم از هم… اولي استعمار نارنجي، يهوديان هستند…اين بلايي است كه استعمار سر اين مملكت آورده است و حكومت‌های دست نشانده استعمار . يهود فراموش نشود ،‌سهم يهود بيشتر است. همين بلا را يهود آورده است سر تمام مسلمانان دنيا، استعمار مخلوق يهود است . دولت استعماري همان دولت يهود است…”

در ادامه زند مقدم توضيح می‌دهد كه:

” از او پرسيدم: راه نجاتي می‌رسد به نظر حضرت استادي و استاد كامبوزيا قاطعانه پاسخ می‌دهد: بدون تامل و درنگي: بله پيش بيني شده است اين دفعه خورشيدي از غرب طلوع خواهد كرد و زمين را از لوث فساد و كفر پاك خواهد كرد، چيزي نمانده است…”
تنفر استاد از صهيونيزم به قدري بود كه نام سگ خود را موشه دايان (نخست وزير وقت رژيم صهيونيستي) گذاشته بود
يكي از علل تنفر آقاي كامبوزيا از صهيونيسم اين اعتقاد بود كه آنان براي رسيدن به اهداف خود، از هر راه و وسيله اي استفاده می‌كنند: “[صهيونيستها] مركبي است كه پياده اي را براي سواري گرفته است. صهيونيسم در مملكتي با اسم اسلام به نفع خود همكاري می‌كند و در كشوري ديگري باز به نفع خود برضد اسلام با آئين يا قانون ديگري جدا همكاري ميكند.”

مرحوم كامبوزيا اختلاف بوجود آمده مابين شيعه و سني را دقيقا كار صهيونيسم دانسته و اين اقدام را موضوعي هدايت شده توسط آنان در راستاي سيادت در جهان معرفي می‌كرد:

“اختلاف شيعه و سني تنها در زمينه بحث‌های علمي است و چون الان به صورت يك مسئله سياسي درآمده، كار يهود است.”
با توجه به همين نظر بود كه كامبوزيا محمد رضا شاه پهلوي و بسياري از كارگزان وي را يهودي و يا آلت دست آنان می‌دانست كه درصدد از بين بردن اسلام می‌باشند و معتقد بود كه حتي بهاييت زاده و مخلوق يهوديت است.

به دنبال دستگيري آقاي كامبوزيا توسط ساواك (1349) دست نوشته‌های زيادي از ايشان در خصوص صهيونيستها توسط ساواك ضبط گرديد كه هيچگاه به وي تحويل داده نشد. پس از انقلاب كليه مطالب دستنويس استاد در مركز ساواك پيدا شد ولي هيچ اثري از آن دست نوشته‌ها پيدا نشد. خود مرحوم كامبوزيا گفته بود كه اين مطلب باقي نمي ماند و رژيم آن‌ها را به اسرائيل خواهد برد.

دکتر امیر حسن کامبوزیا ، فرزند استاد در رابطه با تحقیق ایشان پیرامون شخص دیزرائیلی نکته جالبی را در مورد یهود از عقاید استاد را بیان می کنند:

« مرحوم کامبوزیا می گفتند که قوم یهود از ابتدای تاریخ ، قومی بوده است که همیشه دروغ گفته است ، همیشه اهل نفاق بوده و در تمام طول تاریخ علت و عامل اصلی جنگها و اهل دسیسه و نیرنگ بوده اند»

مرحوم کامبوزیا تنفر زیادی نسبت به یهود و صهیونیسم داشته و در مورد آنها معتقد بودند که هر چه مسئله فساد ، سیاه ، بد و جنایت است را باید به یهودیان ربط داد و هرچه مطلب خوب و درست و به قاعده را می توان ریشه اش را در اسلام دید .

مرحوم کامبوزیا در مورد نحوه کار یهود می گفتند:

«مركبي است كه پياده‌اي را براي سواري گرفته است. صهيونيسم در مملكتي با اسم اسلام به نفع خود همكاري مي‌كند و در كشوري ديگر باز به نفع خود بر ضد اسلام با آيين يا قانون ديگري جداً همكاري مي‌كند»

کتاب « ذوال‍ق‍رن‍ی‍ن‌ ،ی‍ا، ت‍س‍ن‌چ‍ی‌ه‍وان‍گ‌ت‍ی‌، ب‍زرگ‍ت‍ری‍ن‌ پ‍ادش‍اه‌ چ‍ی‍ن‌‬ » ایشان را شاید بتوان اولین اثر منتشر شده ایشان در زمان قبل از انقلاب اسلامی با رویکرد مبارزه با صهیونیسم و فرقه فراماسونری دانست ، این کتاب را در جواب کتاب شخصی با نام ابوالکلام آزاد نگاشته اند که در کتاب وی ادعا شده است ذوالقرنین همان کوروش کبیر است و این فرد یک فراماسونر است که استاد کامبوزیا در کتاب خویش ادعای ایشان را رد کرده و می گویند که ذوالقرنین یک پادشاه چینی است.

اظهارات ساواک در مورد مرحوم کامبوزیا

زندگی نامه مرحوم کامبوزیا بر اساس اسناد ساواک در سال 1387 توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی وابسته به وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی در 382 صفحه چاپ شده است .

کتاب منتشر شده با نام
« امیر توکل کامبوزیا به روایت اسناد ساواک»

برخي گزارش‌های نوبه اي ساواك مرحوم كامبوزيا را چنين معرفي كرده است:

1-امير توكل كامبوزيا پس از كودتاي 25 مرداد و ناكامي كودتاگران با ارسال پيام تبريكي به دكتر مصدق خواستار محاكمه كودتاگران شده است.

2- اميرتوكل كامبوزيا يكي از افراد سرشناس زاهدان و به زبان‌های عربي، فرانسوي و انگليسي آشنايي كامل داردبه همين جهت با پاره اي از كشورهاي خارجي با مكاتبه در تماس است. در جلساتي كه در كلاته خود برگزار می‌كند، انتقاداتي از لوايح قانوني ششم بهمن، قانون حمايت خانواده و خاندان جليل سلطنت به عمل آورده خود را يك نفر ضد يهودي معرفي و مدعي است كه آقاي هويدا نخست وزير، يهودي است.

3- اين شخص در نزديكي زاهدان داراي مزرعه اي بوده و كتابخانه بسيار مجهز و معتبري دارد و اكثرا عده اي را در كتابخانه خود جمع و در اطراف مباحث روز مباحثاتي مي‌نمايد.

4- اميرتوكل كامبوزيا از مخالفين سرسخت بهائيان بوده و قرآن رااز حفظ می‌داند و مردي است متعصب و مذهبي.

5- كامبوزيا اظهار داشته: يكي از خواسته‌های يهوديان اينست كه اول بي ناموسي در مملكت بوجود بياورند تا غيرت مردم از بين برود و اينكه مدرسه‌ها را مختلط می‌خواهند بكنند اين موضوع خواسته يهودي است كه مسلماني از بين برود … بهائيان پرورده و ساخته يهوديت است نخست وزير يهودي است و حكومت ايران ساخته يهود است.سياست شاه ايران بي غيرت نمودن افراد ملت است… شاه و دولت به ملت چشم و گوش بسته خيانت می‌كند … ما مسلمانان بايد برعليه يهودي و دستگاه‌های آن در مملكت مبارزه كنيم و نحوه مبارزه اينست كه تمام افراد مملكت را بيدار كنيم.

هویدا در دادگاه عدل اسلامی

6- كامبوزيا توسط پسرش اقدام به پخش كتب مهندس بازرگان (خودجوشي و خدا در اجتماع) ‌ابوالاعلي مودودي (برنامه انقلاب اسلامي) حسين نجوميان ( ارزيابي حقوق اسلام) ناصر مكارم شيرازي ( ماترياليسم و كمونيسم) می‌نمايد.

7- امير توكل كامبوزيا نسبت به انقلاب شاه و مردم سخت بدبين است و هرجا كه موقعيت را مناسب تشخيص دهد عليه فرمان مقدس شاه و مردم تبليغ سوء می‌نمايد و می‌گويد اين دستور و سياست يهوديان است و اين انقلاب يهودي زنان ما را به فحشا و بي ناموسي تشويق می‌نمايد و شاهنشاه ما دست نشانده يهوديان است … خميني و امثال او را كه مسلمان هستند تبعيد كرده است.

8- امير توكل كامبوزيا در مورد نحوه و كار خميني در نجف اشاره و عنوان داشته: تاثير كلام خميني به حدي است كه طرفداران زيادي از روشن بينان و واقع بينان به گردش جمع و سازماني مشابه جامعه الازهر مصر ايجاد نموده است زيرا دسته دسته از هواخواهان و مسلمانان واقعي و تحصيلكردگان مبارز حتي از همين ايران در حوزه درسي وي كه در مورد مبحث ابطال سلطنت در اسلام است، تلمذ و شاگردي می‌نمايند.

9- نامبرده جزوه پلي كپي شده مربوط به خميني تحت عنوان درس هايي از مرجع تقليد معظم جناب آقاي حاج روح الله الموسوي خميني را در اختيار داشته و سعي نموده به وسيله فتوكپي جزوه مذكور را تكثير نمايد.

10- امير توكل كامبوزيا متن تسليت فضلا و محصلين حوزه علميه به روح الله خميني و پاسخ مشاراليه به حوزه مذكور را در اختيار داشته و اقدام به تكثير آن نموده است.

11- امير توكل كامبوزيا با رويه اي كه اتخاذ كرده مزاحمت هايي را در آينده براي مقامات امنيتي و انتظامي فراهم خواهد نمودو روزي آرامش منطقه را برهم خواهد زد كما اينكه اكنون با جمع آوري عده اي ناراضي … مزرعه او كانون افراد ناراضي و ناراحت و مخالف وضع موجود شده است… هرقدر ستاد عمليات از راه پند و اندرز و نصيحت راه مماشات را بپيمايد، بر جسارت و گستاخي او افزوده و دال بر ضعف قواي دولتي خواهد نمود و جري تر خواهد شد.

گزیده ای از اسناد مهم ساواک در رابطه با مرحوم کامبوزیا

این شخص (کامبوزیا) یکی از کشاورزان باسواد و تحصیل کرده زاهدان می باشد

و چون تسلط کافی به زبان های فرانسه ، عربی و انگلیسی دارد

اغلب توریست ها و خارجیانی که به زاهدان می آیند با وی ملاقات می نمایند.

هرجا که موقعیت را مناسب تشخیص دهد بر علیه فرمان مقدس شاه و مردم تبلیغ سوء می کند

و می گوید این دستور و سیاست یهودیان است

و این انقلاب یهودی، زنان ما را به فحشا و بی ناموسی تشویق می کند.

ایشان کتبی را به زبان فرانسه در مورد سیاست یهود نوشته بودند.

تهیه اعلامیه خطی از روی نوار صوتی سخنرانی امام خمینی (ره)

توزیع و تکثیر متن اعلامیه امام خمینی

به صورت نوار و اعلامیه خطی که از روی نوار کپی می گردیده است

تاثیر کلام امام خمینی به حدی است که طرفداران زیادی

از روشن بینان و واقع بینان به گردش جمع و سازمانی مشابه جامعه الازهر مصر

ایجاد نموده است.

نظر متفکران دیگر در مورد مرحوم کامبوزیا

دانشمندان و محققاني كه در مزرعه سرسبز او به ديدارش رفته و پاي صحبتش نشسته‌اند همگي اظهار شگفتي كرده‌اند؛ حتي عده‌اي از آنان به نحوه‌ كشاورزي ايشان غبطه خورده‌اند.
پروفسور «ايتالو» از برجسته‌ترين دانشمندان كشور ايتاليا، پس از ديدار از مزرعه‌ كامبوزيا گفته بود: تا به حال سابقه‌ نداشته كه در كوير ارتفاع يونجه به صد و هشتاد سانتي‌متر برسد.

و در جاي ديگري مي‌گويد: استاد كامبوزيا در كشاورزي يك نابغه است و بعضي از چغندرهايي كه كاشته وزن آن به بيست و دو كيلو مي‌رسد و اين در كشاورزي يك كشت اعجاب‌انگيز است. استاد كامبوزيا علاوه بر كار كشاورزي كتابخانه‌اش را نیز در كنار مزرعه‌اش بنيان نهاد كه به حق مي‌توان آن را گنجينه‌اي در دل كوير دانست.

هر چند باور همچون كاري مشكل به نظر مي‌آيد، اما اين اقدام واقعيت داشته و اين كتابخانه‌ي ارزشمند و غني به دست او در كوير لم‌يزرع زاهدان بنا گرديده است. اين ميراث غني مي‌تواند به يك مركز فرهنگي بسيار مناسب تبديل شود و پاره‌اي از نيازمندي‌هاي پژوهشي را تأمين كند. در اين كتابخانه، تعداد زيادي كتاب‌هاي خطي نفيس وجود دارد كه با تلاش استاد جمع‌آوري شده است.

فرانسوا میتران – نایب رییس انجمن فرهنگستان نژاد شناسی فرانسه – در کتاب خود در مورد مرحوم کامبوزیا می گوید: « افسوس تا چه حد معلومات تاریخی … نادر و کمیاب است . اگر من پرده از ابهامات برمی دارم بر اثر موهبت و احساس منتی است که از ملاقات خودم با امیر کامبوزیا نصیب می برم حق شناسی و سپاس گذاری من نسبت به علامه امیر توکل کامبوزیا من بعد عظیم و بزرگ خواهد بود.»
دكتر باستاني پاريزي- صاحب نظر در علم تاريخ- از كتابخانه مرحوم كامبوزيا به عنوان دانشگاه ياد كرده است كه اين تجليل اهميت اقدام استاد را نشان می‌دهد: “حتما بايد آن عقيده را باور كنيم كه دانشگاه‌های ايران در طول تاريخ در دهات و شهرك‌ها پراكنده بوده و هيچگاه صورت متمركزي نداشته است… به نظر من كتابخانه كامبوزيا می‌تواند نمونه و شاهدي براي اين معني باشد كه دهات كم وبيش محضر معنوي فرهنگ اسلامي و ايراني بوده است.”

استاد محمد تقی تقی پور در مورد مرحوم کامبوزیا می گویند:

« امیر توکل کامبوزیا اندیشمند برجسته ای در تاریخ معاصر ایران است که به طور شایسته و بایسته در جامعه اسلامی ، به خصوص برای نسل جوان معرفی نشده است.

ابراز تنفر و بیزاری از صهیونیسم و افشای ماهیت ،شگردها،شیوه ها و سیطره صهیونیست ها در جهان ، از دیگر ویژگی های این دانشمند مسلمان بود .

استاد شمس الدین رحمانی در مورد مرحوم کامبوزیا می گویند :

« نيمه شب 23 مهر ماه 1353 امير توكل كامبوزيا كرد زعفرانلو در كلاته اي بيرون شهر زاهدان، دارفاني را وداع گفت . در محاكمه رئيس ساواك زاهدان در دادگاه انقلاب، يكي از اتهامات او مشاركت در مسمومیت و به شهادت رساندن كامبوزيا بود. مردي كه از او 23 فرزند و كتابخانه اي با 000/15 جلد كتاب باقي ماند به علاوه مزرعه اي بزرگ كه حاصل كار و تلاش فوق العاده شخص او و فرزندانش بود. اما از اينها همه بالاتر و مهمتر خاطره اين انسان والايي است كه با ايمان استوار و دانش عميق در زمينه‌های مختلف و اراده‌اي پولادين و شجاعتي مثال زدني، تنها و تنها در مقابل رژيم سفّاك شاه مي‌ايستاد و همه انواع فشار و محروميت و مشكلات را تحمل می‌كرد و خم به ابرو نمي آورد.
بسياري از بزرگان مملكت ما، در زمان شاه به سيستان و بلوچستان تبعيد می‌شدند - و بيشترشان هم با مرحوم كامبوزيا ديدار كرده اند – امااو همه عمرش را در آن سرزمين محروم و تفتيده تفتان، تبعيد بود.

مكتب اسلام و فرهنگ اسلامي ما چنين افرادي را می‌پرورد كه براستي وجودشان مايه شگفتي و شكفتگي است و بررسي ابعاد وجودي آنان و نحوه شكل گيري شخصيتشان می‌تواند راه و رسم تعليم و تربيت و شيوه‌های مهندسي فرهنگي را روشن كند.

اكنون پس از 35 سال بعد از شهادت اين مرد بزرگ و با تغييرات بسياري كه انقلاب در همه چيز ايجاد كرده است اما هنوز هم ديدن كتابخانه و منزل و مزرعه آن مرحوم در « كلاته كامبوزيا» شگفتي آفرين و اعجاب انگيز است و ضروري است كه با معرفي اين مجموعه – شخص كامبوزيا و آثار او – الگو و اسوه اي در پيش چشم نسل نو ترسيم و نشان داده شود كه چگونه با قدرت ايمان و اراده و علم و دانش، می‌توان در بدترين شرايط و در سخت ترين اوضاع و احوال، باز هم بهترين آثار و مفيدترين نتايج را بدست آورد:

مزرعه كامبوزيا يك نمونه عالي كشاورزي جهادي است؛ كتابخانه كامبوزيا ظاهراً بزرگترين كتابخانه عمومي در جنوب شرقي ايران – و گويا نمونه منحصر بفرد – است؛ و در ميان فرزندان آن مرحوم، افراد متخصص و تحصيلكرده اي حضور دارند كه مشغول خدمت به مملكتند. اميدواريم اين فرهنگ و سرزمين، در شرايطي كه گمان می‌كنيم بسيار آماده و مساعد براي پرورش چنين درختان تناوري است، باز هم كساني چون كامبوزيا را به اين آب و خاك تقديم كند؛ منتهي بايد بپرسيم چگونه؟ اين، رازي است كه می‌بايست در يابيم.»

دوران تبعید به زاهدان (مزرعه و کتابخانه)

پس از کشته شدن پسیان ، مرحوم کامبوزیا نیز به زاهدان تبعید می شود. در آنجا مزرعه ای بزرگ و سرسبز ایجاد کرده و یک کتابخانه بزرگ نیز برای راه اندازی می کند . این کتابخانه در زمان حیات ایشان در حدود 15000 جلد کتاب - که بیشتر آنها در زمینه تخصصی مسائل یهود شناسی بوده – داشته است که متاسفانه در فضای شلوغی های ابتدای انقلاب اسلامی تعدادی از این کتابها از بین رفته و سرقت شده اند.

مرحوم کامبوزیا در تبعید

در حال حاضر كتابخانه كامبوزياي زاهدان 700 متر مربع مساحت و 500 متر مربع زير بنا دارد و از ساعت 7 صبح الي14 در خدمت مردم و محققين ميباشد . اين كتابخانه داراي 19687 عنوان و26000نسخه كتاب مي باشد همچنين در اين كتابخانه 160 نسخه كتاب چاپ سنگي با قدمت بيش از سيصد سال موجود ميباشد . ازجمله اين كتب ميتوان به خاطرات ناصرالدين شاه ، قانون ابن سينا و … اشاره نمود .

کتابخانه عمومی استاد کامبوزیا در زاهدان

دختر مرحوم کامبوزیا ، صادقه کامبوزیا ، مسئولیت اداره کتابخانه را در حال حاضر به عهده دارد.
صادقه كامبوزيا دختر استاد و مسئول فعلي اين كتابخانه در مصاحبه با روابط عمومي اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان در خصوص كتب خطي و تاليفات استاد گفت : تاليفات ايشان بالغ بر 80 عنوان مقاله و دست نوشته هايي است كه برخي از آنها درسالنامه نور دانش در سالهاي قبل از انقلاب به چاپ رسيده است همچنين كتاب علل خرابي بلوچستان و تعداد ديگري از كتب ايشان به زبان فرانسوي ترجمه گرديده است وي ادامه داد تعدادي از كتب و دستنوشته هاي ايشان بانام صهيونیسم در زمان شهادت وي، كه كتابخانه توسط عوامل ساواك مهر وموم شد مفقود گرديده است .

كامبوزيا در زمينه نرم افزارهاي موجود در كتابخانه نيز گفت : در حال حاضر نرم افزارهاي نمايه نشريات ، نمايه كتابداري و سامانه طرح كتاب من در اين كتابخانه مورد استفاده مراجعين قرار دارد .وي سامانه طرح كتاب من را يكي از بزرگترين امكاناتي خواند كه در طي چند سال گذشته و در جهت تامين منابع مورد نياز كتابخانه ها در اختيار مراجعين قرار گرفته است.

کتابشناسی مرحوم کامبوزیا

مقالات و کتابهای استاد کامبوزیا
1. تاریخ یهود و صهیونیسم
2. سازمان سری یهود بنام کابالا
3. کارنامه کارتاژ
4. کوچیدنهای یهود
5. دنیا بازیچه دست یهود
6. سیاست انطباق با صهیو نیسم با تاریخ جهان
7. امپراطوری شرق و صحت شرق
8. عوامل مخفی تاریخ را آماده می کند
9. تل آویو به سمت جنگ می رود (ترجمه )
10. صهیو نیسم بین الملل
11. کلمه و موضوع تاریخ (رساله )
12. روان شناسی در خدمت بشر (مقاله )
13. مذهب رکن اساسی و تعالی انسان است (مقاله )
14. تصوف (مقاله )
15. اسمعیلیه در ایران (مقاله )
16. تاریخ کهن و صهیونیسم جدید
17. تاریخ اسلام
18. ادبیات و تاریخ ادبیات ایراان
19. تاریخ ملل به زبانهای فارسی و فرانسه
20. انحطاط و اعتلامندیها
21. تاریخ جنگهای صلیبی
22. مقاله مفصلی به فرانسه در باره اقتصاد سیاست و متافیزیک اسلامی
23. جنگهای صلیبی

مقالات و کتابهای به طبع رسیده

1. تفسیر آیات ذوالقرنین بصورت مقاله در سالنامه نور دانش در سال 1325 به چاپ رسیده است .
2. بلوچستان و علل خرابی ان
3. مقاله ای دست نویس تحت عنوان “مگر آمریکا ییها نمی فهمند “
4. مقاله ای با عنوان شرح خلاصه ای در باره زاهدان حاوی مطالب تاریخی در زمان جنگ دوم جهانی و فعالیت انگلیسی ها در زاهدان .
5. در سالنامه نور دانش 1326 مقاله ای تحت ” عظمت عالم خلقت ” چاپ شده است .
6. در میان مقالات استاد چند مقاله که در مجله شرق جاوید مقاله تحت عنوان “سیاست فرد ” که مقاله ایست سیاسی و اجتماعی .
7. کتابی تحت عنوان “موضوع شرق در 5 بخش که به زبان فرانسه ترجمه کرده اند
بخش 1. )ساکاما و غیره تمدن یونان و موضوع شرق
بخش 2 ) ساکاما و غیره عقب نشینی یونان یونانیان در سوریه .
بخش 3 . ) اولین پادشاهی عرب و پالمیر .
بخش 4 .) فتح سوریه و مصر و توفیق اسلام فتح اروپا .
بخش 5. ) بازگشت به تاریخ ارمنستان .
ودارای 5 رساله به عنوان عقاید وذهبی یونان، تاریخ یونان . در منطق . کتاب شفای ابن سینا و فلسفه و ترجمه ای در باره زیست شناسی و مسئله حیات .

اینک جمهوری اسلامی ایران بر حسب وظیفه و آرمانهای بلند اسلامی خویش همت گماشته تا بر بال زخمی کلاته که سرور و تیمار دارش را در خاک خفته می بیند مرهمی از دارالشفای اسلام نهد . از فراموشخانه تاریخ و روزگار برهاند ش و گرد غبار از رخسار کتابهای بزداید و برروشنایی کتابخانه عظیم و ارزشمند استاد درخششی دو باره ببخشد .

باشد که تشنگان معرفت و تحقیق از جویبار زلال و جاری اندیشه های شد و سیراب شوند . باشد که نام بلند استاد احیا گردد و ریگستان داغ بلوچستان یاد باغبان دلسوخته خویش را در دل زنده کند و جاویدان سازد .

مرگ مرحوم كامبوزيا

از نحوه فوت آقاي كامبوزيا دو روايت وجود دارد: روايت اول كه روايتي است رسمي از سوي ساواك و روايت دوم از طرف نزديكان وي.
ساواك فوت كامبوزيا را مرگ طبيعي دانسته و در گزارش خود به مركز نوشته است:‌

“امير توكل كامبوزيا شب چهارشنبه فوق به علت سكته قلبي درگذشته است. رضواني 24/7/53″
روايت دوم از فوت مرحوم كامبوزيا، مسموم شدن ايشان توسط ساواك (مركز) و در نهايت شهادت وي است.
اطرافيان مرحوم كامبوزيا، اتفاق فوق را چنين عنوان می‌دارند:

در مهرماه 1353 امير عباس هويدا – نخست وزير- به زاهدان می‌آيد و مسئولين منطقه از كامبوزيا می‌خواهند كه با وي ملاقات كند. ايشان با صراحت و عصبانيت می‌گويد با يك نفر يهودي خائن ملاقات نمي كنم … اگر ملاقاتي نيز مابين يك يهودي و يك مسلمان صورت بگيرد، يكي از اين دو بايد كشته شوند هفته بعد دو نفر از تهران تحت عنوان ماموران اداره تعاون به نزد ايشان [در كتابخانه] آمده و سوالاتي را مطرح كردند پس از اتمام صحبت يكراست به فرودگاه رفته و به تهران پرواز می‌كنند.

پس از مدتي يكي از فرزندان وي به كتابخانه رفته و می‌بيند كه پدرش برروي زمين افتاده است. فرداي آن روز وقتي فرزندان كامبوزيا به كتابخانه می‌روند، با استكاني مواجه می‌شوند كه دانه‌های ريزي در آن بوده است. در همان روز ساواك نيز به كتابخانه می‌آيد و استكان نيز مفقود می‌شود. مرحوم كامبوزيا را در قبرستان زاهدان به خاك می‌سپارند اما با توجه به وصيت ايشان و با اجازه آيت الله كفعمي، مجوز نبش قبر گرفته و ايشان را در كتابخانه اي كه خودش بنيانگذار آن بود به خاك می‌سپارند.

در پاسخ به اين سوال كه چرا مرحوم كامبوزيا توسط ساواك كشته شد؟ دلايل چندي عنوان شده كه شايد بهترين آنها را-مهندس رحماني- مطرح می‌كند:

” بعد از آزادي كامبوزيا {literal}{{/literal}سال 1349{literal}}{/literal} ساواك براي كنترل وي اقدام به برپايي جلسات هفتگي در خصوص مسائل مختلف با حضور استاد، رئيس ساواك، رئيس شهرباني و… می‌كرد. مطالبي كه روساي فوق مطرح می‌كردند، استاد به آنان پاسخ می‌داد. حتي يكبار مرحوم به من گفت كه بتدريج نظرات افراد شركت كننده در حال تغيير است! من احساسم اينست كه ساواك به اين نتيجه رسيده بود كه اين فرد اگر آزاد باشد [عليه رژيم] تبليغات می‌كند، با مسئولين ارتباط داشته باشد، اثرگذار است. زندان باشد از خارج فشار وارد می‌شود … در نهايت اورا كشتند… استاد از دو هفته قبل از فوت احساس خطر می‌كرد بسته هايي كه برايش ارسال
می‌شد در فاصله دو متري قرار می‌داد و چيزي به طرف آن پرتاب می‌كرد كه اگر قرار باشد منفجر شود، در كنارش نباشد … ايشان يك حالت انتظار از مرگ {literal}{{/literal} توسط رژيم {literal}}{/literal} را داشتند …”

آرامگاه مرحوم کامبوزیا در کتابخانه خویش

..