«پیاده‌روی اربعین» پلورالیزم حسینی از نوع تسامح و برادری است
به گزارش موکب اربعین حسینی، حسن رحیم‌پور ازغدی در بخش پایانی همایش ملی اربعین؛ ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی کنگره عظیم اربعین حسینی که لحظاتی قبل در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد، گفت: راهپیمایی میلیونی اربعین یکی از اولین تجربه‌ها در کار هیأتی آکادمیک است که به شیوه محققانه دارای برجستگی‌های کم‌نظیر، بلکه بی‌نظیر است که در فرهنگ اسلامی ـ شیعی حضور دارد.
وی اظهار داشت: نمونه‌ای شبیه راهپیمایی اربعین در هیچ مکتب دیگری وجود ندارد و ما باید قدر این واقعیت‌های مملو از حقیقت را بیش‌تر بدانیم و حوزه و دانشگاه به شیوه‌ای آکادمیک راهپیمایی را مطالعه و بررسی کرده، آن را مبنای نظریه‌پردازی و سکوی عمل‌گرایی قرار دهند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: مهم‌ترین رویکرد عمل‌گرایانه در این شرایط مسئله تمدن‌سازی معاصر است. از این رو عنوانی که دوستان برای این همایش انتخاب کرده‌اند از چند جهت تهدیدکننده است برای کسانی که در ابعاد گوناگون راجع به یک مسئله اجتماعی دین بیندیشند.
وی با بیان اینکه بُعد تمدن‌سازانه راهپیمایی اربعین به چند ذره‌بین با هم نیاز دارد، گفت: در سخنان امروز خود به ۴-۵ بُعدی که در اربعین حسینی وجود دارد و به‌نحوی می‌تواند در حوزه نظریه‌پردازی تمدن‌سازانه مورد توجه قرار گیرد، اشاره می‌کنم.
* حضور ۲ هزار نفری کشورهای اروپایی در پیاده‌روی اربعین
رحیم‌پورازغدی ابراز داشت: در سفری که اخیراً به سه کشور اروپایی داشتم، مشاهده کردم که آنها نیز برای حضور در راهپیمایی اربعین ثبت‌نام می‌کنند؛ در لاهه هلند جمعیت هزار نفری مسلمانان شیعه و غیرشیعه، در آلمان صدها نفر همچنین در ایتالیا نیز که جمعاً بیش از ۲ هزار نفر برای شرکت در راهپیمایی عظیم اربعین ثبت‌نام کردند.
وی افزود: اکنون درباره پدیده‌ای صحبت می‌کنیم که در درجه اول یک پدیده شیعی تعریف می‌شود، اما وقتی که با مقیاس‌های فراشیعی و فرادینی به آن نگاه می‌کنیم، راهپیمایی اربعین یک حادثه استثنایی در جهان به‌شمار می‌رود.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به بیان تضادهای اصلی در حوزه تاریخ و حوزه علوم اجتماعی با راهپیمایی اربعین پرداخت و گفت: راهپیمایی اربعین، سیاسی‌ترین راهپیمایی جهان است، اگر سیاسی نبود، بایکوت نمی‌شد. به طور مثال یک جمع یک میلیونی که یک بیستم جمعیت ۲۰ میلیونی اربعین را در نظر بگیریم که تنها ۲۰ کیلومتر در هر جای دنیا راه بیفتد، تمام رسانه‌های دنیا ۲۴ ساعته حرکت این جمعیت اندک را پوشش می‌دهند، اما در خصوص راهپیمایی اربعین سکوت کرده و گزارشی را اعلام نمی‌کنند.
وی عدالت و اختیار، عدالت و آزادی، جنسیت و عفت، عزا و بهجت، ریسک‌پذیری، رقابت بر سر ایثار، برنامه‌ریزی عاشقانه، ریاضت و سازندگی، فایده‌گرایی و عقلانیت را از جمله تضادهای مکاتب جهان برشمرد که تمامی این ویژگی‌ها در پیاده‌روی اربعین وجود دارد.
رحیم‌پور ازغدی تصریح کرد: وقتی از بُعد مادی و علمی به راهپیمایی اربعین می‌نگریم، این حرکت یک امت است و یک امت از حالت سکون به حرکت درمی‌آید که مفاهیم بسیاری به لحاظ انسانی در آن تغییر می‌کنند، مانند مفهوم مالکیت و ایثار؛ در این جمع ۲۰ میلیونی هیچ‌کس خودش را مالک چیزی نمی‌داند.
وی ادامه داد: در راهپیمایی اربعین قطع همه وابستگی‌های اعتباری و حقیقی اتفاق می‌افتد و مفهوم ریسک‌پذیری، خطرپذیری در ابعاد ۲۰ میلیونی در جهان سابقه ندارد و رقابت بر سر ایثار را مشاهده می‌کنیم، به‌طوری‌که حتی افراد فقیری که در طول سال بیش از ۲-۳ مرتبه توان تهیه یک غذا را ندارند، اما همه داروندار خود را به زائران حسینی می‌بخشند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه التماس معکوس در این راهپیمایی مشاهده می‌شود، اظهار داشت: همه جای دنیا گدایی می‌کنند تا چیزی به‌دست آورند، اما در راهپیمایی اربعین التماس می‌کنند تا همه چیز خود را به زائران حسینی بدهند و این می‌تواند مبنای تمدن جدیدی باشد.
وی ابراز داشت: یکی از ویژگی‌های کسانی که در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند، داشتن برنامه‌ریزی عاشقانه است و با وجود اینکه جنسیت‌های مختلف در این راهپیمایی شرکت می‌کنند، اما عفت در جای جای این تجمع موج می‌زند، به‌طوری‌که انسان‌های مختلف صدها کیلومتر پا به پای هم، همراه هم حرکت می‌کنند، به دور از یک نگاه غیرانسانی و جنسیتی.
* راهپیمایی اربعین، نوعی پلورالیزم حسینی از نوع تسامح و برادری
رحیم‌پور ازغدی تأکید کرد: جمع شرکت‌کننده در راهپیمایی میلیونی اربعین با وجود اینکه عزادارند و در عزای حسین(ع) حرکت می‌کنند، اما غم و غصه‌ای که انسان را خُرد کند، نمی‌بینیم. عزاداران مسرور و مبتهج دارای انرژی، اراده، انسجام بوده و آماده انجام کاری سخت و خطرپذیر هستند و ما اقسام این دوگانه‌ها را در میان عزاداران حسینی مشاهده می‌کنیم.
وی خاطرنشان کرد: مذاهب و ادیان مختلف اما در عین وحدت در پیاده‌روی اربعین حضور دارند و فقط شیعه اثنی عشری نیست بلکه افرادی از اهل تسنن از مذاهب گوناگون، سلفی‌ها(کسانی که با شیعه مشکل دارند) از باب اینکه امام حسین(ع) را به عنوان محبوب پیامبر اکرم(ص) قبول دارند به راهپیمایی می‌آیند و در واقع راهپیمایی اربعین، نوعی پلورالیزم حسینی از نوع تسامح و برادری و به رسمیت شناختن تفاهم و برادری است.
وی با اشاره به جریان اجازه یکی از افراد در ظهر عاشورا از امام حسین(ع) برای ترک کربلا، گفت: یکی از افراد دقیقاً هنگام ظهر عاشورا نزد حضرت سیدالشهدا(ع) آمده و گفت: آیا اگر به جای ۷۲ نفر، ۷۳ نفر شهید شوند، تفاوتی می‌کند یا خیر و آیا می‌ارزد که بنده در کنار اصحاب شما به شهادت برسم؟ امام حسین(ع) فرمودند: می‌توانی بروی و او به شهر خویش بازگشت.
* تفاوت عقلانیت در حوزه نظر و عقلانیت در حوزه عمل
رحیم‌پور ازغدی ابراز داشت: باید در سنجیدن چیزی چرتکه انداخت و ببینیم با کدام مقیاس می‌سنجیم. ارزیدن و ارزش، ملاک‌اش چیست. با ملاک‌های مادی، خیر نمی‌ارزد. سؤال آن فرد در ظهر عاشورا یک سؤال زیباست که هم‌اکنون هم قابل طرح است.
وی به بیان تفاوت عقلانیت در حوزه نظر و عقلانیت در حوزه عمل پرداخت و گفت: عقلانیت در حوزه نظر، یعنی معیار برای مطابقت با واقع، کشف حقیقت و عقلانی دیدن جهان، یعنی توصیف غلط نداشتن از جهان، اما در حوزه عمل، عقلانیت همان عقل عملی است. اینکه ما درست محاسبه کنیم چه چیزی به چه می‌ارزد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: برخی نفسانیت را با عقلانیت اشتباه می‌گیرند. آیا کسی که می‌گوید دنیا را بر آخرت ترجیح بده، عاقل است؟ ما تعریف مادی عقلانیت را قبول داریم، اما سنگ ترازوی ما فرق می‌کند، با این تفاوت که سود و ضرر انسان را در چه لحاظ کنیم.
وی یادآور شد: حرکت امام حسین(ع) در ظهر عاشورا عین عقلانیت است، کسی که در کربلا ماند، سود کرد و عاقل است و کسی که فرار کرد، سفیه است؛ چراکه خداوند متعال می‌فرماید: کسی که خدا را از محاسباتش کنار می‌گذارد، عاقل نیست.
* چه نوع تمدن و تمدن‌سازی‌ای عاقلانه و مفید است
رحیم‌پور ازغدی در پایان در بخشی از سخنان خود به این سؤال پاسخ داد که «چه نوع تمدن و تمدن‌سازی‌ای عاقلانه و مفید است» و ادامه داد: یک منطقی است که هدف را مطلق فرض می‌کند؛ در منطق مادی، هدف منطق ندارد و اهداف به‌طور کلی نفسانی‌اند و عقل فقط در حوزه ابزار به کار می‌رود.
وی اظهار داشت: بزرگ‌ترین فیلسوفان جهان معتقدند اینکه عقل حاکم است بر غریزه، دروغ است و عقل را خادم غریزه می‌دانند و اینجا این سؤال مطرح می‌شود که آیا وسایل و ابزاری که برای رسیدن به هدف تعریف می‌کنیم، عقلانی است؟ آنها معتقدند ابزار باید عقلانی باشد و خیلی هم دقیق به آن می‌نگرند، اما عقلانیتی برای هدف قائل نیستند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در منطق اسلامی، اهداف و ابزار قابل عقلانی و واجد عقلانی شدن هستند و ما در مسائل مختلف باید حداقل برای خود، حجت داشته باشیم.
وی در پاسخ به این سؤال که بعضی از افراد معتقدند، حرکت امام حسین(ع) و هدف ایشان عقلانی نبود و البته ابزارش هم عقلانی نبود، گفت: وقتی هدف غیرعقلانی فرض شد، فاقد اطلاعات مفید و لازم حق برای رفتار خود در ریسک‌پذیری خواهد بود و هرچه درجه ریسک‌پذیری بالا و پایین رود، می‌توان گفت که چرا می‌ارزد یا نمی‌ارزد، بنابراین حرکت امام حسین(ع) و هدفش هر دو عقلانی هستند.
رحیم‌پور ازغدی ابراز داشت: راهپیمایی عظیم اربعین، دعوت بشریت به اسلام و دعوت مسلمین به اسلام و قرآن است، همچنین تفکیک حق و باطل و نه حتی تحمیل حق که امام حسین(ع) نیز حق انتخاب را به همه افراد در ماندن یا رفتن داد.