حقیقت «ان‌شاءالله» چیست؟
پاسخ اجمالی
1. معنای واژه‌‌های این جمله عبارت است از: اگر خداوند بخواهد.
2. کسی که این جمله مبارک را بر زبان جای می‌کند باور دارد ‌که بالاتر از اراده ما اراده‌ای وجود دارد که اگر او اراده نکند چیزی محقق نمی‌شود.
3. در برخی از موارد، جمله «ان‌شاءالله» از باب تیمن و تبرک گفته می‌شود.
این‌‌که تعلق به مشیت خدا از باب تبرک است و مردم همواره آن‌را در سخنان خود به کار می‌برند و می‌گویند «ان‌شاء الله» و «ما شاء الله»، قرآن نیز مطابق با فرهنگ مردم سخن گفته و این یک شیوه قرآنى است که در موارد گوناگون از آن استفاده شده است؛ مانند:
«لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللهُ آمِنِینَ»؛[1] البته با امنیت وارد مسجد الحرام خواهید شد، اگر خدا بخواهد.
«قالَ ادْخُلُوا مِصْرَ إِنْ شاءَ اللهُ آمِنِینَ»؛[2] و گفت با امنیت وارد مصر شوید، اگر خدا بخواهد.
«سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسى‏ إِلَّا ما شاءَ اللهُ»؛[3] ما بزودى (آیات خود را) بر تو خواهیم خواند تا فراموش نکنى، مگر این‌‌که خدا بخواهد.
در این‌گونه موارد، تعلق به مشیت به صورت جدّى نیست، بلکه از باب تیمن و تبرک و اشاره به عظمت و اقتدار خداوند است. براى همین است که در میان عرب‌ها حتى کارهایى را که انجام گرفته و تمام شده است، به مشیت خدا متعلق مى‏کنند. مثلاً می‌گویند: «حججت ان شاء الله و زرت ان شاء الله». یعنى اگر خدا بخواهد حج کردم و اگر خدا بخواهد زیارت کردم.[4]
در روایتی امام صادق(ع) فرمود: «افتتحوا نهارکم بخیر و أملوا على حفظتکم فی اوله و فی آخره خیرا یغفر لکم ما بین ذلک ان شاء الله».[5]
جمله ان‌شاء الله که در آخر حدیث آمده، براى تبرک و تیمن است و یا براى این‌‌که مبادا انسان مغرور شود.

[1]. فتح، 27.
[2]. یوسف، 99.
[3]. اعلى، 6- 7.
[4]. جعفری، یعقوب، کوثر، ج ‏5، ص 30، بی‌جا، بی‌تا.
[5]. «روز خود را با عمل خیر افتتاح کنید و بر فرشتگانى که اعمال شما را ضبط می‌کنند عمل خیر را در اول و آخر روز املاء کنید که ان‌شاء اللَّه آنچه که ما بین اول و آخر روز از شما صادر می‌شود مشمول عفو و مغفرت الهى خواهد بود». کلینی، کافی، ج ‏2، ص 142، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1362ش‏.‏……..